Z życia wzięte (2)

Na koniec argument z potocznego doświadczenia, a więc naocznej obserwacji świata. Kwestia doświadczenia codziennego pojawiła się już w poprzednim wpisie przy okazji krytyki czarodziejskiej metafory działania Boga, warto jednak do niej powrócić i uwypuklić pewne aspekty.

Najprostsza obserwacja wspierająca metaforę Architekta to obserwacja świata przyrody, a dokładniej praw przyrody. Każdy może przeprowadzić obserwacje lub proste eksperymenty z różnych obszarów fizyki i dostrzeże, że świat ma pewien zamysł, usystematyzowanie. Ponadto mamy również do czynienia z prawami matematyki, która zawarta jest w strukturze rzeczywistości (nie jako konkretny, materialny obiekt). Te dwa aspekty rzeczywistości (usystematyzowane funkcjonowanie materii, a także jej matematyczna struktura) każą nam zakładać jakąś rozumność świata, a to wymaga szczelności rzeczywistości. Gdyby istniały w świecie czynniki przyczynotwórcze, które jednak funkcjonują poza systemem (jak np. Bóg poza światem) to zmuszeni bylibyśmy do zanegowania racjonalności świata, świat byłby wewnętrznie niespójny.

Kolejną obserwacją jest zło. Problem zła to filozoficzna studnia bez dna. Koncepcja Boga Czarodzieja wymagałaby – przynajmniej w naszym ludzkim rozumieniu – o wiele więcej pozytywnych, nadnaturalnych interwencji niż to możemy zaobserwować na co dzień. W koncepcji Boga Architekta Problem zła nie znika, bo ostatecznie zawsze można zapytać nie o Boże interwencje, a o Boży zamysł – dlaczego Bożym zamysłem było stworzenie takiego świata, w którym wystąpi zło? Bóg wiedział jaki stwarza świat oraz jak się potoczą losy tak stworzonego świata – przynajmniej w koncepcji, w której wszechwiedza oznacza również przedwiedzę o wolnych wyborach rozumnych istot. Są pewne nurty teologiczne, w których redefiniuje się atrybut Bożej wszechwiedzy, jednak my pozostajemy przy poglądzie, że Bóg stwarzając świat doskonale wiedział jaki on będzie, a więc każde swoje działanie, które zawarł w akcie stwórczym (wedle metafory Architekta) uwzględniało pojawienie się grzechu, zła, cierpienia i śmierci.

Czyli tak jak mówiłem, koncepcje Bożego działania w żaden sposób nie rozwiązują Problemu zła – czy to metafora Czarodzieja, czy to metafora Architekta. Sądzę jednak, że w przypadku gdy Bóg nie odpowiada na nasze modlitwy tak jak sobie tego życzymy i pozwala na naturalny bieg zdarzeń, to człowiekowi wierzącemu łatwiej jest pogodzić się z odwiecznym postanowieniem Architekta, niż z doraźnymi, każdorazowymi odmowami Czarodzieja. Jest to oczywiście argument nie tylko subiektywny, ale i pragmatyczny – ani moje wrażenie, ani też przydatność tego wrażenia nie może jeszcze posłużyć za argument użyty w dyskusji. Tym niemniej moje świadectwo jest autentyczne i być może zachęci niektórych Czytelników i Czytelniczki do przeprowadzenia eksperymentu swojego doświadczenia wiary – czy faktycznie łatwiej jest znosić trudy życia z myślą, iż jest to przewidziana odwiecznie sytuacja, do której Bóg dopuścił dla jakiegoś wyższego dobra, czy jest po prostu rozważana na bieżąco, doraźnie? W moim mniemaniu opcja odwieczna wydaje się bardziej przemyślana – skoro Bóg odwiecznie wiedział, to nie tylko sięga wzrokiem daleko poza tę sytuację (jako pozaczasowy), ale również odwiecznie mógł zacząć mi pomagać (stwarzając taki świat, którego kolejne stany kierują się w stronę zdarzenia-odpowiedzi na moją modlitwę), a nawet gdy odpowiedź nie przychodzi, to łatwiej jest mi zrozumieć Boże odwieczne nie-działanie w tej sprawie, niż doraźne odmawianie mi spełnienia próśb. Taki Bóg, który dopiero się doraźnie zastanawia, czy mi pomóc czy też nie, jawi mi się – mówiąc najogólniej – niepoważnie, tak jakby wszystkiego do końca nie ogarniał. 

Tak więc argument z doświadczenia potocznego brzmi mniej więcej tak:

Dostrzegamy racjonalność świata, tzn. że działa on według jakichś wspólnych i niesprzecznych reguł (praw natury), a także łatwiej niektórym przechodzić trudy życia w oparciu o Bożą pozaczasowość, wszechwiedzę i wszechmoc, które ujawniły się w akcie stworzenia, niż oczekiwać od Boga każdorazowego rozpatrywania próśb, czy nawet wymuszania jakiego niekiedy dopuszczają się wierzący. 

Zatem moim zdaniem, koncepcja Architekta lepiej tłumaczy racjonalność świata i w praktyce jest bardziej przydatna dla prowadzenia życia wiary – przynajmniej w moim odczuciu.